Frankfurt Notları 41: Alman Ekonomisi İçin Aranan Taze Kan Alman Varlık Fonu mu olacak?

Sistemik Tıkanmaya Çözüm Arayışları

Almanya, tarihsel olarak sağlam bir sanayi altyapısına ve yüksek tasarruf oranlarına sahip bir ekonomi olarak tanınmaktadır. Ancak son yıllarda bu güçlü yapının önemli bir zayıf noktasına işaret edilmektedir: yatırım açığı. Küresel dinamiklerin değiştiği, dijital ve yeşil dönüşümün hızlandığı bir dönemde, Almanya gibi yüksek katma değerli üretime dayanan bir ekonomide özel sektör yatırımlarının reel olarak düşmesi, sadece ekonomik performansı değil, aynı zamanda teknolojik rekabetçiliği ve sürdürülebilir büyümeyi de tehdit etmektedir.

Son veriler, özellikle küçük ve orta ölçekli işletmelerin (KOBİ’lerin) yenilikçi yatırımlara kaynak ayırmakta zorlandığını; girişim sermayesi piyasalarının Avrupa genelinde ABD’ye kıyasla zayıf kaldığını göstermektedir. Almanya'da bu yapısal tıkanmaya yanıt olarak ortaya çıkması planlanan Almanya Varlık Fonu/Deutschlandfonds, yalnızca bir finansman aracı değil, aynı zamanda ekonomik modernizasyonun stratejik taşıyıcısı olarak görülmektedir.

Neden Şimdi? Ekonomik Modernizasyonun Zorunluluğu

Almanya’nın bu fonu oluşturma kararı, bir dizi içsel ve dışsal baskının birleşiminden doğmaktadır:

Sermaye Piyasalarının Parçalılığı: Avrupa’da, özellikle Almanya’da, girişim ve büyüme sermayesine erişim ABD’ye kıyasla sınırlı kalmaktadır. Bu durum, yenilikçi şirketlerin ölçeklenmesini zorlaştırmakta, sermaye akışlarını yurt dışına yönlendirmektedir.

Dönüşüm Baskısı: Enerji altyapısının karbon nötr hale getirilmesi, dijitalleşmenin hızlandırılması ve savunma sanayisinin modernleştirilmesi gibi konular devasa finansman ihtiyacı yaratmaktadır. Bu ihtiyaçlar, klasik bütçe araçlarıyla karşılanamayacak düzeydedir.

Yatırım Açığı: İfo Enstitüsü’nün hesaplamalarına göre Almanya'da özel sektör yatırımları, reel olarak 2015 seviyelerine gerilemiştir. Bu durum, yeni istihdam yaratma, verimlilik artışı ve vergi gelirlerinde yavaşlama anlamına gelmektedir.

Dolayısıyla Deutschlandfonds, yalnızca ekonomik büyümeyi desteklemek için değil, Almanya’nın küresel sistemdeki rekabetçi konumunu korumak adına da stratejik bir gereklilik haline gelmiştir.

Fonun Yapısı: Çok Katmanlı, Modüler Bir Model

2026 yılı Federal Bütçe Taslağında yer alan Fonun ilk etapta 629 milyon avroluk kaynakla başlaması, orta vadede bu rakamın 10 milyar avroya çıkarılması hedeflenmektedir. Ancak fonun asıl gücü, özel sektör sermayesini harekete geçirme kapasitesinde yatmaktadır. Koalisyon hedeflerine göre, en az 90 milyar avroluk özel yatırım bu fon etrafında mobilize edilecektir.

Fonun mimarisinin üç temel unsurdan oluşması hedeflenmektedir:

Çatı Fon Yapısı (Dachfonds): Deutschlandfonds, mevcut kamu yatırım araçlarını ve fonlarını (Zukunftsfonds, High-Tech Gründerfonds, DeepTech & Climate Fund vb.) birleştirerek daha koordineli ve güçlü bir yapı sunmaktadır.

Modüler Platformlar: Start-up’lara erken aşama yatırımlar, enerji ve altyapı projelerine uzun vadeli krediler, orta ölçekli işletmelere büyüme odaklı finansman gibi farklı hedeflere hizmet eden araçlar ayrı modüller olarak fonun bünyesinde yer almaktadır.

Yatırım Esnekliği: Teminatlar, doğrudan özkaynak yatırımları gibi araçlarla fon, sadece kredi sağlamakla kalmayıp risk paylaşımı ve yatırım ortaklığı da sunmaktadır.

Küresel Örneklerle Karşılaştırma: Pasif Sermayeden Aktif Kalkınmaya

Almanya’nın girişimi, literatürde "Sovereign Wealth Fund" (SWF – Devlet Varlık Fonu) olarak adlandırılan yapılarla benzerlik göstermektedir. Ancak bu benzerlik yüzeysel olup, yapısal farklılıkları barındırmaktadır.

• Norveç Varlık Fonu (NBIM): Petrol gelirlerini global finansal piyasalara yatırarak kamu emeklilik sistemini finanse etmektedir. Pasif ve temkinli bir portföy yaklaşımı benimsemektedir.

• Singapur (Temasek & GIC): Yurt içi ve dışı stratejik yatırımlarla Singapur ekonomisinin küresel pozisyonunu güçlendirmekte, devlet-özel sektör ortaklıklarını desteklemektedir.

• Suudi Arabistan (PIF): Vizyon 2030 kapsamında enerji dışı sektörlerde çeşitlendirmeyi fonlamakta, altyapıdan yapay zekâya kadar geniş bir yatırım spektrumuna sahiptir.

Deutschlandfonds ise bu örneklerden farklı olarak, sermayeye erişim zorluğu çeken sektörlere doğrudan kaynak aktarımı ile ekonomik dönüşümün tetikleyicisi olmayı amaçlamaktadır. Bu yönüyle Almanya’nın fonu, daha aktif bir "Development Sovereign Fund" olarak konumlandırılabilir.

Zorluklar, Riskler ve Kurumsal Dayanıklılık

Fonun başarılı olabilmesi için öncelikle yatırımcı güveni sağlanmalıdır. Çoklu hedeflerin bulunduğu, karmaşık yapıya sahip bir yatırım aracı, özel sektör tarafından net anlaşılabilir olmalıdır. Ayrıca:

Yasal zemin: Fon yatırımları, "finansal işlem” olarak tanımlandığı için borç freni düzenlemesine takılmamaktadır. Ancak bu alan, Anayasa Mahkemesi ve Sayıştay denetimine tabidir.

Siyasal süreklilik: Fonun çok yıllı yapısı, hükümet değişimlerinden etkilenmemesi için kurumsal olarak bağımsız bir yapı aracılığıyla yönetilmelidir.

Bölgesel dağılım: Yatırımların Almanya içinde dengeli dağılması ve özellikle Doğu Almanya bölgelerinde inovasyon odaklı gelişimi desteklemesi gerekmektedir.

Tüm bu risk alanlarına rağmen Almanya, güçlü kamu finansmanı geleneği, güvenilir hukuk sistemi ve kurumsal kapasitesi sayesinde bu fonu kalıcı bir araca dönüştürebilecek altyapıya sahiptir.

Alman Varlık Fonu; sessiz ama güçlü bir devrim olacak mı?

Deutschlandfonds, Almanya’nın yalnızca bugünkü yatırım sorunlarına değil, aynı zamanda gelecekteki ekonomik pozisyonuna yönelik stratejik bir müdahalesidir. Devletin, doğrudan ya da dolaylı yollarla sermaye akışlarını yönlendirdiği bu yeni yapı; ekonomik egemenlik, teknolojik liderlik ve sürdürülebilirlik gibi hedeflerin bir araya getirildiği bütüncül bir kalkınma politikası olarak okunmalıdır.

Eğer başarılı olursa, bu fon yalnızca Almanya için değil, Avrupa’da kamu sermayesinin rolü konusunda da yeni bir paradigma yaratabilir. Deutschlandfonds, bir bütçe maddesi değil, Almanya’nın ekonomik dönüşüm yolculuğunda sessiz ama güçlü bir devrim gibi gözükmektedir.