Frankfurt Notları 30: Almanya’da Nesil Yokluğu Nedeniyle Kapanan Şirketler Üzerine

Almanya, güçlü sanayi temeli, ihracat gücü ve kurumsallaşmış ekonomik yapısıyla Avrupa’nın en büyük ekonomisi olma unvanını uzun yıllardır elinde tutmakta ancak bu başarı hikâyesinin arka planında, sessiz fakat derinleşen bir kriz dikkat çekmektedir: İşletmelerin devredilememesi nedeniyle kapanması. Bu sorun zaman zaman girişimci yokluğu nedeniyle isimlendirilse de Almanya'daki genel tabirle, "nesil yokluğu nedeniyle" vurgusu ile ifade edilmektedir.

Sorunun temelinde, demografik dönüşüm, genç neslin girişimcilikten uzak durması, bürokratik karmaşa ve ekonomik belirsizlikler gibi çok katmanlı nedenlerin yer aldığı ifade edilmektedir.

DIHK (Alman Sanayi ve Ticaret Odası) tarafından yayımlanan bir rapora göre, yalnızca bir yıl içinde yaklaşık 9.600 işletme, halef bulunamadığı için kapanma riskiyle karşı karşıya kalmıştır.

Almanya’daki şirketlerin %99’u KOBİ’lerden oluşmakta; ihracatın üçte ikisini gerçekleştirmekte ve milyonlarca kişiye istihdam sağlamaktadır. Mittelstand olarak anılan bu yapı, sadece ekonomik büyümenin değil; aynı zamanda istikrarlı üretimin, uzun vadeli vizyonun ve yerel kimliğin taşıyıcısıdır. Nesil devri sorunu, bu yapının sürdürülebilirliğini tehdit etmektedir.

Demografik Gerçekler ve Girişimcilik Tereddütü

Almanya’da işletme sahiplerinin yaş ortalaması hızla yükselmektedir. Devredilmeye hazır yaklaşık 600.000 işletmenin büyük kısmı aile şirketidir. Ancak genç kuşaklar kurumsal kariyer yollarını ya da dijital sektörleri tercih etmekte, geleneksel sektörlerde işletme devralma fikrine mesafeli durmaktadır. Bu durum, özellikle perakende, konaklama ve taşımacılık gibi alanlarda sağlıklı şirketlerin bile kapanmasına yol açmaktadır.

DIHK’a bildirilen işletme devri talepleri 2024’te %16 artarak 9.600’e ulaşırken, devralmak isteyen yatırımcı sayısı 4.000 civarında kalmıştır. Bazı bölgelerde bir girişimciye karşılık 3-4 işletme düşmektedir. Bu eşitsizlik, kırsal alanlarda ekonomik canlılığın kaybı ve sosyal dokunun zayıflaması gibi sorunları da beraberinde getirmektedir.

Bürokratik Engeller, Finansman Zorlukları ve Dijital Platformlar

İşletme devri Almanya’da hâlen karmaşık bir bürokratik süreç olarak görülmektedir. Ruhsatlar, çalışan hakları, vergi yükümlülükleri ve yüksek teminat gereklilikleri genç girişimciler için caydırıcı olduğu düşünülmektedir.

Bu nedenle dijital platformlar, devreden ile devralmak isteyenleri buluşturan önemli araçlar hâline gelmiştir. Özellikle nexxt-change adlı kamu destekli platform, Federal Ekonomi Bakanlığı, KfW Bankengrubu ve DIHK gibi kurumlar tarafından işletilmekte; devralma sürecini şeffaf ve erişilebilir kılmaktadır. İlgili web sitesi incelenebilir

Çinli Yatırımcıların İlgisi ve Almanya’nın Kurumsal Tepkisi

2005 sonrası dönemde Çinli yatırımcılar Almanya’daki teknoloji odaklı KOBİ’lere yönelmiş, özellikle Çin, Almanya’nın "hidden champion” olarak adlandırılan niş liderlerine ilgi göstermiştir. Ancak son yıllarda Almanya, yasal düzenlemelerini sıkılaştırmış ve özellikle savunma, altyapı ve mikroçip gibi stratejik alanlar başta olmak üzere Çinli alımlara engel olmuştur. Bu yaklaşım, sadece ekonomik değil; ulusal güvenlik, veri bağımsızlığı ve teknoloji egemenliği açısından da belirleyici olmuştur.

Sonuç: Birikmiş Potansiyelin Sessizce Erimesi

Almanya’daki nesil devri krizi, ekonomik olduğu kadar sosyolojik bir meseleye dönüşmüş durumda. Bu nedenle reformların sadece finansal teşviklerle sınırlı kalmaması gerektiği; bürokrasinin sadeleştirilmesi, girişimciliğin özendirilmesi, eğitim-mentorluk mekanizmalarının güçlendirilmesi ve ulusal stratejik çıkarların gözetilmesi ile daha bütüncül bir politika çerçevesi oluşturulmalı şeklinde öneriler gündeme gelmektedir.